برند شما در پاسخ‌های AI: وقتی دیده می‌شوید بدون اینکه بدانید

من در این محتوا به نحوه نمایش برند شما در دستیارهای هوش مصنوعی می‌پردازم.

هوش مصنوعی لایه‌ی جدیدی روی نتایج جستجوهای سنتی در موتورهای جستجو ایجاد کرده‌است و اکثر تیم‌های سئو هنوز به طور کامل از این مسئله آگاه نیستند.

همین حالا، بدون اینکه بدانید، محتوای سایت شما ممکن است در چندین دستیار AI استفاده و به کاربران توصیه یا citation شود. شما متوجه این مسئله نمی‌شوید چون آمار این سایتیشن‌ها در سرچ کنسول یا گوگل آنالیتیکس گزارش نمی‌شوند. و سنجش آنها به تاکتیک‌های جدیدی نیاز دارد.

با من تا انتهای این محتوا همراه باشید تا این تاکتیک‌های سنجش استناد دستیارها به برند یا سایت‌تان را یاد بگیرید.

مشاهده پذیری در دستیارهای هوش مصنوعی

هر کدام از سیستم‌های سرچ AI در پاسخ به سوالات و جستجوی کاربران خود از منابع سنتی استفاده می‌کنند. آنها در پاسخ‌های خود از سایت‌های منبع اسم می‌برند (برند منشن)، یا به آنها لینک می‌دهند.

مثلا در پاسخ زیر به کوئری «مانیتورینگ سئو چیست؟» در چت‌جی‌پی‌تی، به نام سایت‌ها و منابع مورداستفاده برای جمع‌آوری اطلاعات اشاره و به آنها لینک داده شده است:

بنابراین، از نام برند یا محتوای شما هم ممکن است در پاسخ‌های ارائه شده توسط سیستم‌های هوش مصنوعی استفاده شود. و به محتوای سایت شما لینک داده شود و یا نام سایت یا برند شما به کاربران توصیه و یا اصطلاحا citation شود.

این نوع مشاهده پذیری در نتایج و پاسخ‌های دستیارهای هوش مصنوعی راهی برای جذب ترافیک و افزایش اعتبار (آتوریتی) دامنه سایت شما است.

منتهی، تمامی این اتفاق‌ها بدون اطلاع شما اتفاق می‌افتد. یعنی هیچ گزارشی از برند منشن یا سایتیشن در ابزارهای تحلیلی سئوی شما ثبت نمی‌شود.

اهمیت استناد یا citation در پاسخ های AI

در سال‌های اخیر سیستم‌های گردآورنده هوش مصنوعی (AI) مثل چت‌جی‌پی‌تی (ChatGPT)، پرپلکسیتی (Perplexity) و Copilot Search وارد عرصه‌ی جستجوهای اینترنتی شده‌اند و آمار بالایی از نرخ جستجو را به خود اختصاص داده‌اند.

مثلا پرپلکسیتی به تنهایی حدود ۱۰ میلیارد کوئری را در بین جستجوی کاربران خود گزارش داده است.

علاوه بر این‌، اطلاعات و نتایج این موتورهای گردآورنده اطلاعات در قالب پاسخ‌های AIO ( AI Overview) در صفحه نتایج گوگل (SERP)، یا تحت عنوان نتایج زیروکلیک، در بالاترین رتبه به نمایش درمی‌آیند.

توصیه می‌کنم وبینار ورود AIO و Zero-Click به نتایج را از سایت یا کانال یوتیوب ما تماشا کنید.

نتایج AIO و پاسخ‌های دستیارهای هوش مصنوعی همانند یک «لایه پاسخ» جدید، روی لایه‌ی سنتی جستجو قرار گرفته و به سیستم پاسخ‌دهی به کاربران اضافه شده‌‌اند.

ظهور این نتایج و سیستم‌های هوش مصنوعی تحولی در سئو ایجاد کرده‌اند. حالا در کنار سئو، مشاهده‌پذیری در پاسخ‌های AI و استناد یا سایتیشن (Citation) توسط آنها اهمیت پیدا می‌کند. و رقابت جدیدی برای بهینه‌سازی سایت برای موتورهای گردآورنده (GEO) ایجاد خواهد کرد.

در این شرایط، اگر در کار سئو و تلاش برای کسب رتبه‌های سنتی سرپ متوقف شوید، فرم جدید مشاهده‌پذیری (visibility) در این لایه جدید را از دست می‌دهید. پس باید برای جئو و دریافت منشن، cite و اکشن از دستیارهای AI برنامه ویژه‌ای داشته باشید.

شاخص های سنجش مشاهده پذیری در assistant

در سئوی سنتی، آمار کلیک‌ها، ایمپرشن‌ها (impression) و سایر شاخص‌های کلیدی (KPI) معیارهایی برای سنجش عملکرد سایت هستند.

اما برای سنجش حضور سایت یا برند شما در پاسخ‌های AI شاخص‌های دیگری باید استفاده شوند. سه شاخص اصلی برای سنجش میزان مشاهده‌پذیری در ابزارهای هوش مصنوعی، منشن‌ها، ایمپرشن‌ها و اکشن‌ها هستند.

منش

منشن زمانی اتفاق می‌افتد که به دامنه سایت، نام و یا برند شما در یک پاسخ گردآوری شده ارجاع داده شود. منش‌ها معمولا حاوی لینک و قابل کلیک هستند و می‌توانند کاربران را به سایت شما ارجاع دهند.

ایمپرشن

به شاخص نمایش منشن به کاربران گفته می‌شود و لزومی هم ندارد که کلیک اتفاق بیافتد.

اکشن

به عمل کاربران در کلیک کردن، اشتراک‌گذاری یا کپی کردن محتوا یا مرجع گفته می‌شود.

شاخص‌های کلیدی سئو به راحتی توسط ابزارهای تحلیلی مثل گوگل آنالیتیکس یا سرچ کنسول قابل ردیابی، سنجش و مانیتورینگ هستند. اما سنجش شاخص‌های مشاهده‌پذیری در دستیارهای AI توسط این ابزارها چندان ساده نیست.

تولید محتوای مناسب برای citation

دستیارهای هوش مصنوعی اطلاعات لازم برای پاسخ‌گویی به کاربران خود را از محتواهای سایت شما و سایت‌های دیگر گردآوری می‌کنند. و سپس، ترکیبی از آنها را به عنوان پاسخ نهایی به کاربر نمایش می‌دهند.

بنابراین باید تلاش کنید که برند یا محتوای شما توسط هوش مصنوعی توصیه شود. برای اینکه از این دستیارها citation بگیرید، باید محتوای مناسب برای آنها تولید کنید.

این دستیارها تنها به دنبال داده‌هایی هستند که بتوانند اعتبار آنها را با اطمینان تایید کنند، به راحتی از آنها نقل قول کنند و سریعا آنها را با مطالب دیگر ترکیب کنند.

بنابراین، در تولید محتوای مناسب برای دستیارهای AI، معیارهایی مثل شفافیت، تناسب و ساختار درست را رعایت کنید. برای اینکه محتوای شما در پاسخ‌های آنها توصیه شود، آن را به گونه‌ای تولید کنید که:

• به سوالات به طور مستقیم پاسخ دهد؛ بدون گزافه گویی و توضیحات زیاد برای پر کردن متن محتوا.
• برای خوانش توسط ماشین ساده باشد.
• به راحتی خلاصه شود و قابلیت نقل قول داشته باشد.

سه نشانه اعتمادپذیری توسط مدل‌های هوش مصنوعی را داشته باشد؛ یعنی، نام مولف، تاریخ انتشار و لینک‌های رفرنس و منبع.

مانیتورینگ مشاهده پذیری در دستیارهای هوش مصنوعی

همان طور که قبل‌تر هم اشاره کردم، برعکس شاخص‌های عملکرد سئو، هیچ گزارش دقیقی از آمار citation و شاخص‌های مشاهده‌پذیری محتوای سایت شما در نتایج و پاسخ‌های دستیارهای AI وجود ندارد. یعنی نمی‌توانید با ابزارهایی مثل گوگل آنالیتیکس به میزان موفقیت عملکردتان در نتایج AI پی ببرید.

به همین دلیل، باید برای مانیتورینگ مشاهده‌پذیری در هوش مصنوعی از روش‌های تحقیق و مشاهدات دستی استفاده کنید.

من در ادامه روش‌های بررسی شاخص‌های مشاهده‌پذیری را تک‌به‌تک شرح می‌دهم:

بررسی منشن‌ها

دستیارهای AI مثل چت‌جی‌پی‌تی و پرپلکسیتی و… عمدتا برای پاسخ به کوئری‌های اطلاعاتی یا informational از citation استفاده می‌کنند. کوئری‌هایی مثل «ابزار سئو کبوتر چطور کار می‌کند؟» یا «فواید سئو چیست؟».

بنابراین، اگر می‌خواهید به طور دستی چک کنید که آیا مطالب سایت شما برای این مدل کوئری‌ها در پاسخ‌های AI به نمایش درمی‌آیند و توصیه دریافت می‌کنند، این نوع سوال‌ها را در قالب پرامپ در این دستیارها اجرا کنید:

• بهترین راهنمایی درباره «موضوع مرتبط با سایت یا برندتان» چیست؟
• چه کسی «موضوع کسب‌وکارتان» را به بهترین و شفاف‌ترین شکل توضیح می‌دهد؟
• چه شرکت‌ها یا برندهایی برای «کار مرتبط با فعالیت سایت‌تان» ابزار تخصصی ارائه می‌دهند؟

مثلا من پرامپ «بهترین دوره‌های جامع سئو کدام هستند» را در چت‌جی‌پی‌تی اجرا کردم. در پاسخی که دریافت کردم، در رتبه اول دوره‌ها، نام دوره جامع سئوی سفینه منشن شده است.

این بررسی نشان می‌دهد که محتوای منتشر شده در سایت ما برای این کوئری و نمایش در پاسخ‌های AI مناسب بوده است.

برآورد میزان ایمپرشن

از آنجایی که برای برآورد میزان ایمپرشن داده‌های رسمی و دقیق وجود ندارد، باید به طور تحقیقی این شاخص را تخمین بزنید. برای این کار از سه شیوه زیر استفاده کنید:

1. نوع کوئری‌هایی که برای پاسخ آنها در دستیارهای ai به نمایش درمی‌آید را پیدا کنید؛ آیا کوئری‌های عمومی هستند، اطلاعاتی و یا نیچ؟
2. از گوگل ترندز کمک بگیرید. هرچقدر حجم سرچ آنها بالا باشد، احتمالا کاربران بیشتری پاسخ آنها را در AI مشاهده می‌کنند.
3. پاسخ‌های دستیارهای AI مختلف را برای مشاهده مطالب سایت یا برندتان بررسی کنید. اگر در چندین دستیار مختلف و برای پرامپت‌های یکسان مشاهده شدید، به معنی ثبات در عملکرد و پتانسیل بالای مشاهده‌پذیری و ایمپرشن شما است.

ردیابی اکشن‌ها

هدف نهایی نمایش محتوای سایت شما در دستیارهای AI تشویق کاربران به انجام اکشن‌هایی مثل کلیک روی لینک ارجاعی و ورود به سایت شما است.

بسیاری از دستیارهای هوش مصنوعی داده‌های ارجاعی را به گوگل آنالیتیکس ارسال می‌کنند. و شما می‌توانید این منابع ارجاعی را در بخش گزارشات ترافیک Traffic Acquisition مشاهده کنید.

چالش های ردیابی اکشن ها

در ردیابی اکشن‌ها توسط ابزارهای سئو چالش‌هایی وجود دارد. گزارشات دریافتی از اکشن‌ها در GA4 چندان کامل نیستند و تحلیل جامعی از توصیه یا citation شما در دستیارها ارائه نمی‌دهند.

سه مشکل و چالش اساسی این گزارشات عبارتند از:

• عدم ارسال داده های ارجاعی از کاربران نسخه های رایگان چت بات ها و دستیارهای AI
• عدم نمایش کوئری های منجر به اکشن
• حجم پایین ترافیک ارجاعی (حدود ۰.۵ تا ۳ درصد از کل ترافیک وبسایت در سال ۲۰۲۵)

واقعیت این است که بخشی از ترافیک ورودی به سایت از کانال AI مثل چت‌بات‌های پولی قابل مشاهده و بخشی هم پنهان و غیرقابل ردیابی هستند. و کار شما این است که سیگنال‌های ورودی ترافیک را تا حد امکان از هر دو بخش تشخیص دهید.

تاکتیک‌های ردیابی اکشن‌ها

برای برطرف کردن این چالش‌ها و نقص‌های گوگل آنالیتیکس و ابزارهای تحلیلی سئو در ارسال گزارش اکشن‌های مبتنی بر AI، از تاکتیک‌های زیر استفاده کنید:

• یک کانال اختصاصی برای بررسی منابع ارجاعی از تمامی دستیارها و چت های هوش مصنوعی بسازید
• برای لینک‌های مربوط به محتواهایی که در پلتفرم‌های هوش مصنوعی به اشتراک می‌گذارید، پارامترهای UTM قابل شناسایی اضافه کنید.
• الگوهای ترافیک مستقیم «Direct» را مانیتور کنید.
• صفحات فرود یا لندینگ پیج هایی که ترافیک AI دریافت می‌کنند را ردیابی کنید.
• الگوهای کپی-پیست در شبکه‌های اجتماعی یا فروم‌ها را مورد بررسی قرار دهید.

طراحی یک پلن ردیابی citation

همان طور که شما برای استراتژی‌های سئوی سایت خود پلن و چک لیست مشخصی دارید و لیستی از کارها تهیه می‌کنید، برای ردیابی عملکرد سایت‌تان در پلتفرهای AI هم باید پلن و برنامه‌ی مشخصی داشته باشید.

برای طراحی پلن ردیابی citation در دستیارهای هوش مصنوعی می‌توانید یک spreadsheet مخصوص طراحی کنید. این برگه را می‌توانید به کمک ابزار گوگل شیت یا اکسل بسازید.

در این برگه، چند ستون به داده‌های کلیدی اختصاص دهید. مثلا داده‌های زیر را در این ستون‌ها قرار دهید و اطلاعات مربوط به آنها را درج کنید:

• تاریخ ردیابی یا مانیتورینگ
• اسم دستیار (چت جی پی تی، کوپایلوت یا پرپلکسیتی)
• پرامپت مورد استفاده
• توصیه یا citation یافت شده (بله/خیر)
• URL ذکر شده
• نکات تکمیلی درباره موقعیت رتبه بندی
• مشاهدات مربوط به سایتیشن رقبا

برای تکمیل این برگه و لیست می‌توانید اسنادی مثل اسکرین شات و لینک‌های مربوط به مشاهدات را اضافه کنید.

مزیت سنجش منش‌ها و سایتیشن در هوش مصنوعی

دستیارهای هوش مصنوعی قرار است در سال ۲۰۲۶ به حدود ۱ میلیارد کاربرد فعال در روز برسند. و این یعنی آمار نمایش، منشن و توصیه‌ی برندها یا سایت‌ها از نرخ کلیک بیشتر خواهد شد.

وقتی شما از حالا به دنبال سنجش منش‌ها و سایتیشن‌ها باشید، یک سیستم هشدار زودهنگام برای این تحول ایجاد می‌کنید. و می‌توانید خیلی زودتر از ابزارهای تحلیلی سئو، شروع نمایش محتویات خود را در دستیارهای هوش مصنوعی مشاهده کنید.

بنابراین، وقتی در سال جدید، دستیارها تبدیل به روتین روزانه می‌شوند، شما اطلاعات کافی از عملکرد این نوع سیستم‌های جدید دارید؛ درنتیجه، جلوتر از بقیه می‌توانید عملکرد برندتان را در این محیط مدیریت کنید و از رقبای‌تان جلو بیافتید.

پس از حالا برای این تحولات در فضای جستجوی اینترنتی آماده شوید.

هیچ تضمینی برای پایداری citation نیست

یک واقعیت تلخ در مورد مشاهده‌پذیری در دستیارهای AI وجود دارد؛ اینکه رفتار آنها در ذکر و توصیه citation بسیار ناپایدار و بی‌ثبات است. یعنی محتوایی که امروز برای یک کوئری خاص در پاسخ‌های AI به نمایش درمی‌آید، ممکن است فردا برای همین کوئری ظاهر نشود!

پاسخ‌هایی که دستیارها به جستجوی کاربران ارائه می‌دهند، بر اساس فاکتورهای مختلف مثل به‌روزرسانی‌های مدل، محتوای رقیب و یا تنظیمات اثرگذاری که در پشت پرده اتفاق می‌افتد، تغییر کند.

این بی‌ثباتی به این معنی است که هیچ ضمانتی برای الگوها و ترندهایی که درحال ردیابی آنها هستید، وجود ندارد. پس انتظارات خود را با این واقعیت تنظیم کنید.

سخن آخر

ظهور هوش مصنوعی و همه‌گیری پلتفرم‌ها، دستیارها، چت‌بات‌ها و موتورهای گردآورنده اطلاعات AI، دنیای سئو را متحول کرده و آن را وارد مرحله‌ی جدیدی کرده است.

متخصصین سئو که تا دیروز دغدغه‌ی رتبه‌بندی در نتایج سرپ و نرخ کلیک داشتند، حالا باید به دنبال مشاهده‌پذیری در پاسخ‌های دستیارهای AI در قالب منشن، سایتیشن و اکشن باشند.

البته هنوز دستیارها به طور کامل جایگزین سرچ در اینترنت نشده‌اند. آنها فقط به شما نشان می‌دهند که با کنار رفتن کلیک، مشاهده‌پذیری (visibility) چطور عمل می‌کند.

آنها با ارائه پاسخ‌های کوتاه و سریع، نیاز کاربران کم حوصله‌ی امروزی برای مطالعه مطالب طولانی را برطرف می‌کنند. با این حال، به همان محتواهای طولانی در نهایت لینک می‌دهند و یا نام سایت یا برند آنها را ذکر می‌کنند. و به این ترتیب، کاربران را به سایت شما ارجاع می‌دهند.

بنابراین، در عصر جدید باید شاخص‌های مشاهده‌پذیری در این دستیارها را در کنار سئو بسنجید تا عملکرد سایت‌تان را در این شاخص‌ها را ردیابی کنید و بهبود ببخشید. این کار را می‌توانید با تاکتیک‌هایی که در این محتوا ارائه کردم، انجام دهید.

اگر می‌خواهید یک استراتژی دقیق و کاربردی برای رشد دیده‌شدن برندتان در نتایج هوش مصنوعی و گوگل داشته باشید می‌توانید با مهدی محمدی مشاوره سئو تخصصی داشته باشید.